آروماتراپی(رایحه درمانی)

آروماتراپی(رایحه درمانی)

آروما به معنی رایحه است و تراپی به معنی درمان. پس آروماتراپی همان رایحه درمانی است. آروماتراپی درمانی قدیمی است و تقریبا ۶ هزار سال است که از روغن های گیاهی اسانسی برای بهبود سلامت جسمی یا روحی و همچنین ماساژ درمانی استفاده می‌شود.

انجمن ملی آروماتراپی جامع (National Association for Holistic Aromatherapy، آروماتراپی را چنین تعریف می‌کند: «کاربرد درمانی یا استفاده‌ی دارویی از مواد معطر (روغن‌های اسانسی) برای همه‌ی جوانب سلامتی». براساس تعریف سازمان بین‌المللی استاندارد (ISO) در سال ۱۹۹۷ روغن اسانسی محصول به‌دست‌آمده از مواد خام گیاهی با استفاده از تقطیر با آب یا بخار یا محصول حاصل از پوست مرکبات ازطریق فرایندهای مکانیکی یا تقطیر خشک (فرایندی که در آن با حرارت دادن به ماده‌ای جامد، محصولی گازی‌شکل استخراج می‌شود)» است.

برنامه های آروماتراپی شامل ماساژ ، استعمال موضعی و استنشاق است.

استنشاق

در مکان‌هایی مانند حمام بخار، روغن اسانسی با استفاده از مخزن یا ظرف منتشرکننده یا اسپری در هوا منتشر می‌شود و ازطریق تنفس وارد بدن می‌شود. روغن‌های مورداستفاده در آروماتراپی علاوه‌بر داشتن بوی دلپذیر از خواص ضدعفونی‌کننده‌ی مجرای تنفسی، ضداحتقانی (برطرف کننده‌ی گرفتگی بینی و سینه) و روانی نیز برخوردار هستند.

استنشاق روغن‌های اسانسی موجب تحریک سیستم بویایی می‌شود. سیستم بویایی شامل بینی و بخشی از مغز است که با بویایی مرتبط است. مولکول‌هایی که وارد بینی یا دهان می‌شوند، به ریه‌ها رفته و از آنجا به سایر بخش‌های بدن می‌روند. وقتی این مولکول‌ها به مغز می‌رسند، بر سیستم لیمبیک (یا دستگاه کناره‌ای، مجموعه‌ی پیچیده‌ای از سازه‌های عصبی که زیر مخ و در دو طرف نهنج تالاموس قرار دارد) اثر می‌گذارند. سیستم لیمبیک نیز با احساسات، ضربان قلب، فشار خون، تنفس، حافظه، استرس و تعادل هورمونی مرتبط است. به‌این‌ترتیب روغن‌های اسانسی می‌توانند اثری خفیف ولی کلی روی بدن بگذارند.

کاربردهای موضعی

روغن‌های ماساژ و محصولات حمام و مراقبت از پوست ازطریق پوست جذب می‌شوند. ماساژ دادن ناحیه‌ای که در آن از روغن اسانسی استفاده شده، موجب افزایش گردش خون و میزان جذب می‌شود. بعضی عقیده دارند قسمت‌هایی که در آنها غدد عرق و فولیکول‌های موی بیشتری وجود دارد (مانند سر یا کف دست‌ها) بیشتر روغن‌های اسانسی را جذب می‌کنند.

هرگز نباید از روغن‌های اسانسی به‌طور مستقیم روی پوست استفاده کنید و همیشه باید این روغن‌ها را با استفاده از روغن حامل، رقیق کنید. معمولا چند قطره روغن اسانسی با ۲۸ گرم روغن حامل ترکیب می‌شود. از معمول‌ترین روغن‌های حامل می‌توان به روغن بادام شیرین و روغن زیتون اشاره کرد.

همیشه پیش از استفاده از روغن اسانسی جدید، آزمایش آلرژی را انجام بدهید.

برای انجام آزمایش آلرژی:

• روغن اسانسی را با غلظتی دوبرابر غلظت موردنظرتان با روغن حامل ترکیب کنید.
• ترکیب به‌دست آمده را به بخش کوچکی (به‌اندازه‌ی یک سکه) در زیر بازوی خود بمالید.

اگر پس از ۲۴ تا ۴۸ ساعت بعد هیچ واکنش آلرژیکی مشاهده نکردید، می‌توانید از آن روغن استفاده کنید. البته بعضی گزارش داده‌اند که پس از بارها استفاده از روغن‌های اسانسی نسبت به آنها آلرژی پیدا کرده‌اند. اگر واکنش آلرژیک جدیدی را مشاهده کردید، باید فورا استفاده از روغن گیاهی را متوقف و از بوی آن نیز دوری کنید.

برای به‌دست آوردن غلظت 5/0 تا ۱ درصدی، ۳ تا ۶ قطره روغن اسانسی را با ۲۸ گرم روغن حامل ترکیب کنید و برای رسیدن به غلظت ۵ درصدی نیز ۳۰ قطره روغن اسانسی را با یک اونس روغن حامل مخلوط کنید. به‌طور کلی حداکثر غلظت بی‌خطر برای بزرگسالان، غلظت ۵ درصدی است.

خوردن یا بلعیدن روغن‌های اسانسی به‌هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود. اگر این روغن‌ها ازطریق دهان وارد بدن شوند می‌توانند به کبد یا کلیه ها آسیب برسانند. گاهی این روغن‌ها با سایر داروها تداخل پیدا می‌کنند یا در روده دچار تغییرات خاصی می‌شوند.

ماساژ

ماساژ بدن شکل عالی از ورزش غیرفعال است. کلمه ماساژ از واژه یونانی «Massier» گرفته شده که به معنی مشت و مال دادن است و شامل ماساژ علمی بافت‌های نرم بدن می‌باشد. ماساژ اگر به شکل صحیحی بر روی بدن برهنه انسان انجام شود می‌تواند بسیار تحریک کننده و نیرو بخش باشد.ماساژ اصطلاحی کلی است که به فشار دادن، مالش دادن و دستکاری پوست، عضله‌ها، تاندون‌ها و رباط‌ها اطلاق می‌شود. تکنیک‌های ماساژ درمانی از وارد کردن ضربه‌های ملایم تا فشار عمقی متغیر است و گونه‌های متفاوتی از آن وجود دارد.جالب است بدانید که بدن در اثر ماساژ دادن به طور طبیعی سروتونین یعنی ماده‌ای شمیایی با خاصیت ضد درد تولید می‌کند. از این گذشته کمبود خواب ترمیم کننده و عمیق یکی از عامل‌های تشدید کننده درد است. ماساژ تراپی کیفیت خواب را بهبود می‌دهد و بیمار با عمیق‌تر شدن خواب درد کمتری را تحمل می‌کند.

درمان آروماتراپی چگونه کار می کند؟

آروماتراپی از طریق بو و جذب این محصولات از طریق پوست کار می کند:

دستگاه بخور
نمک های مخصوص حمام
روغن، کرم یا لوسیون مخصوص بدن برای ماساژ یا اعمال موضعی
بخاردهنده صورت
کمپرس سرد و گرم
ماسک خاک رس

مزیت‌های آروماتراپی

آروماتراپی درمانی مکمل است و نمی‌توان از آن به‌تنهایی برای درمان و بهبود بیماری‌ها و مشکلات سلامتی استفاده کرد. آروماتراپی تنها می‌تواند به درمان‌های معمول مشکلات مختلف سلامتی کمک کند. آروماتراپی موجب کاهش موارد زیر می‌شود:

• حالت تهوع؛
• درد و سوزش در بدن؛
• دردهای عضلانی؛
• مشکلات گردش خون؛
• مشکلات قاعدگی؛
• مشکلات یائسگی؛
• درد را مدیریت می کند
• کیفیت خواب را بهبود می بخشد
• استرس، خشم و اضطراب را کاهش می دهد
• درد مفاصل را تسکین می بخشد
• سردرد و میگرن را درمان می کند
• اثرات شیمی درمانی را تسکین می دهد
• ناراحتی زایمان را کمتر می کند
• با ویروس ها، باکتری ها و قارچ ها مبارزه می کند
• هضم و گوارش را بهبود می بخشد
• سیستم ایمنی را بهبود می بخشد
• آلوپسی (Alopecia) یا طاسی منطقه‌ای یا ریزش مو.

می‌توان بعضی از انواع پسوریازیس ( (psoriasis، بیماری ها و مشکل پوستی مزمن خود ایمنی را با آروماتراپی درمان کرد، ولی درمورد نحوه‌ی استفاده از آن باید با فردی متخصص مشورت کنیم.

کارکردها و اثرات روغن‌های اسانسی

• از روغن اسانسی ریحان برای افزایش تمرکز و تسکین بعضی از علائم افسردگی استفاده می‌شود. این روغن موجب تسکین سردرد و میگرن می‌شود. در دوران بارداری باید از مصرف این روغن پرهیز کنید.
• گفته می‌شود که روغن اسانسی ترنج برای مجاری ادراری و دستگاه گوارشی مفید است. استفاده از این روغن در ترکیب با روغن اکالیپتوس به کاهش مشکلات پوستی مانند مشکلات ناشی از استرس و آبله مرغان کمک می‌کند.
• معمولا از روغن اسانس فلفل سیاه برای تحریک گردش خون، دردهای عضلانی و کبودی‌ها استفاده می‌شود. از ترکیب این روغن با روغن اسانسی زنجبیل برای کاهش دردهای آرتروز و افزایش انعطاف‌پذیری استفاده می‌شود.
• روغن اسانس بابونه می‌تواند اگزما را درمان کند.
• روغن اسانسی سیترونلا از خانواده‌ی علف لیمو است و برای دفع حشرات مفید است.
• روغن اسانسی گل میخک، از داروهای مسکن موضعی است که معمولا از آن برای درد دندان استفاده می‌شود. همچنین از این روغن برای جلوگیری از تهوع و استفراغ و به‌عنوان داروی ضد نفخ (برای جلوگیری از تشکیل گاز در روده) استفاده می‌شود. این روغن دارای خواص ضدمیکروبی، آنتی اکسیدانی و ضدقارچی است.
• روغن اسانسی اکالیپتوس، به تسکین و آرام کردن مجاری تنفسی درطول سرماخوردگی یا آنفولانزا کمک می‌کند. معمولا از این روغن در ترکیب با نعناع استفاده می‌شود. بسیاری به اکالیپتوس حساسیت دارند، بنابراین در زمان استفاده از این روغن باید مراقب باشید.
• می‌توان از روغن اسانسی شمعدانی (ژرانیوم)،برای درمان مشکلات پوستی،کاهش استرس و دفع پشه استفاده کرد.
• گفته می‌شود که روغن اسانسی یاسمن، داروی تحریک‌کننده‌ی قوای جنسی است. البته شواهد علمی کافی برای اثبات این ادعا وجود ندارد، ولی پژوهش نشان داده است که بوی یاسمن موجب افزایش امواج بتا می‌شود که با هوشیاری مرتبط هستند. ممکن است که این روغن به‌صورت محرک عمل کند و موجب افزایش جریان خون آلت تناسلی شود.
• از روغن اسانسی اسطوخودوس (Lavender)، به‌عنوان ضدعفونی‌کننده برای بریدگی‌ها و سوختگی‌های جزئی و همچنین به‌منظور افزایش آرامش و بهبود خواب استفاده می‌شود. گفته می‌شود که این روغن موجب تسکین علائم سردرد و میگرن می‌شود.
• روغن اسانسی لیمو، موجب بهبود روحیه می‌شود و در تسکین علائم استرس و افسردگی مفید است.
• روغن اسانسی رزماری ،درافزایش رشد مو، تقویت حافظه، جلوگیری از اسپاسم عضلات و حمایت از سیستم گردش خون و عصبی مفید است.
• گفته می‌شود که روغن اسانسی درخت چای، دارای خواص ضدمیکروبی، ضدعفونی‌کننده و گندزداست. معمولا از این روغن در ترکیب شامپوها و محصولات مراقبت از پوست و همچنین برای درمان آکنه،سوختگی و گزش حشرات استفاده می‌شود. این روغن در دهان شویه‌ها نیز وجود دارد، ولی باید از خوردن آن اجتناب کنید زیرا سمّی است.
• اسانس آویشن در کاهش خستگی، حالت عصبی و استرس مفید است.
• از روغن اسانسی بومادران برای درمان علائم سرماخوردگی و آنفولانزا و همچنین کاهش التهاب مفاصل استفاده می‌شود.

نکته: روغن‌های اسانسی مورد استفاده برای ماساژ با «روغن حامل» ترکیب می‌شوند تا رقیق و روان شوند.

عوارض جانبی آروماتراپی

اگرچه آروماتراپی دارای عوارض جانبی کمی است، اما عوامل متعددی وجود دارد که باید به خاطر بسپارید:

خانم های باردار: زنان باردار نباید در طول دوره بارداری شان از رایحه درمانی استفاده کنند. البته مورد زمان وضع حمل متفاوت است و چنانچه متخصص این کار اجازه دهد؛ انجامش بدون مانع خواهدبود.

مبتلایان به آسم شدید: افراد مبتلا به آسم نه تنها باید دور استفاده از رایحه درمانی را خط قرمز بکشند که باید نسبت به قرار گرفتن در معرض عطرها و اسپری ها نیز حساس باشند.

مبتلایان به آلرژی ها: وقتی بهار می رسد و با استشمام بوی گل ها دچار عطسه و سرفه می شوید، نباید توقع داشته باشید رایحه درمانی گزینه مناسب شما باشد. خیلی ها هم ممکن است حساسیت های فصلی نداشته باشند، اما نسبت به بوهای مختلف حساس باشند. دیده شده گاهی یک عطر حال کسی را بد کرده است!

فشار خونی ها: افرادی که دچار این مشکل هستند باید نسبت به استفاده از رایحه ها حساس باشند. برای نمونه فشار خونی ها نباید به هیچ وجه سراغ رزماری یا اسطوخودوس بروند.

مبتلایان به سرطان های وابسته به استروژن: خانم هایی که از سرطان رحم، تخمدان یا سینه رنج می برند به هیچ وجه نباید از رایحه رازیانه، راوید یا بادیان استفاده کنند. این رایحه ها سطح استروژن را در خون بالا می برند و می تواننددردسرساز شوند.

در نهایت افرادی که در حال گذراندن مراحل درمانی شان از طریق شیمی درمانی هستند قبل از استفاده از رایحه های آروماتراپی و انجام این روش، حتما باید با پزشک شان مشورت کنند. همچنین کسانی که قصد دارند باردار شوند و نیز مبتلایان به بیمار های کبد و کلیه باید نسبته به استفاده از رایحه ها حساس باشند.

با این حال که آروماتراپی نمی تواند بیماری ها را درمان کند، اما میتواند در کنار درمان شما قرار گرفته و نشانه های عوارض جانبی درمان را کاهش دهد.